P-05-949 ARBED YR HEN YSGOL GANOLRADD I FERCHED Y BONT-FAEN RHAG EI DYMCHWEL
P-05-949 ARBED YR HEN YSGOL GANOLRADD I FERCHED Y BONT-FAEN RHAG EI DYMCHWEL
Cyflwynwyd y ddeiseb hon gan
Sara Pedersen, ar ôl casglu 2,080 o lofnodion ar-lein a 3,442 ar bapur (dim yn
derfynol), sef cyfanswm o 5,522 o lofnodion.
Geiriad y ddeiseb:
Galwn
ar Gynulliad Cenedlaethol Cymru i annog Llywodraeth Cymru i amddiffyn yr hen
'Ysgol Ganolradd i Ferched' y Bont-faen, Bro Morgannwg. Hon oedd yr ysgol
ganolradd gyntaf i gael ei hadeiladu yn benodol ar gyfer addysgu merched yng
Nghymru (a Lloegr), ac mae cais cynllunio wedi ei gyflwyno i'w ddymchwel. Byddai methu ei gwarchod yn arwain at golli
adeilad hanesyddol o bwysigrwydd cenedlaethol.
Wedi'i hagor ym 1896, ysgol ganolradd merched y
Bont-faen oedd yr ysgol ganolradd gyntaf i ferched gael ei hadeiladu yng
Nghymru (a Lloegr) o ganlyniad i Ddeddf Addysg Ganolradd Cymru 1889, a oedd
ynddo'i hun yn foment bwysig yn Hanes Cymru. Ymysg ei gyfoeswyr, roedd ysgol y
Bont-faen yn hynod anghyffredin o ran cynnwys llety i rai o'r disgyblion o'r
cychwyn ac am gael ei ariannu i raddau helaeth gan ddyngarwr lleol.
Mae cymeriad gwreiddiol yr ysgol wedi goroesi i
radd uchel iawn, yn allanol a thŷ mewn, gan gynnwys y neuadd a grisiau
gwreiddiol. Dim ond 5 ysgol gymharol (o 95) sydd wedi'u rhestru ledled Cymru.
Mae arolwg ohonynt i gyd yn cadarnhau fod ysgol y Bont-faen wedi goroesi i
raddau cyfatebol i rai a gwell nag eraill.
Roedd y pensaer, Robert Williams, yn arloeswr ei
gyfnod ac yn enwog am fod yn un radical. Roedd yn flaengar wrth annog cadwraeth
adeiladau, yn arloeswr cenedlaethol o ran tai cymdeithasol, hybodd Ysgol
Pensaernïaeth Cymru a hyrwyddodd cyhoeddi yn yr iaith Gymraeg. Yn ddiweddarach
yn ei yrfa aeth i weithio i deulu Davies Bryan yn Llundain ac yna'r Aifft, lle
mae llawer o'i adeiladau yn dal i sefyll ac wedi'u gwarchod yn genedlaethol.
Mae cyn 'Ysgol Ganolradd i Ferched y Bont-faen'
wedi goroesi fel tystiolaeth amlwg a deniadol o gyfnod pwysig yn hanes Cymru
pan ddarparwyd cyfleoedd cyfartal i ferched difreintiedig yr oes. Rydym yn annog Llywodraeth Cymru, fel
ceidwaid ein treftadaeth, i amddiffyn yr adeilad hwn, unai drwy ei restru neu
ddarparu cyllid tai cymdeithasol ychwanegol i alluogi ei drawsnewid.
Gwybodaeth
ychwanegol:
Cyfeiriad: Scourfield (2019). FORMER COWBRIDGE
COMPREHENSIVE SCHOOL, ABERTHIN ROAD, COWBRIDGE - AN HISTORICAL AND
ARCHITECTURAL APPRAISAL.
Ffynhonnell
delwedd: Wales Online
Statws
Yn ei gyfarfod ar 07/03/2022 penderfynodd y Pwyllgor
Deisebau fod y ddeiseb hon wedi'i chwblhau.
Cydnabu'r Pwyllgor a chanmolodd yr ymgyrchu diflino a
wnaed gan y deisebydd drwy gydol y broses hon. Yn dilyn y ddadl yn y Senedd ar
16 Chwefror, daeth yr aelodau i'r casgliad eu bod wedi gwneud popeth o fewn eu
gallu i gefnogi'r ddeiseb hon, ac felly cytunodd i gau'r ddeiseb nawr a diolch
i'r deisebydd.
Gellir gweld manylion llawn ynghylch trafodaeth y
Pwyllgor o'r ddeiseb hon a'r dogfennau cysylltiedig ar y tab Cyfarfodydd uchod.
Cafodd ei thrafod gyntaf gan y Pwyllgor Deisebau ar
12/05/2020.
Etholaeth a Rhanbarth y Senedd
- Bro Morgannwg
- Canol De Cymru
Rhagor o wybodaeth
- Hafan y Pwyllgor Deisebau
- Gweld pob deiseb sydd ar agor
- Gweld pob deiseb mae’r pwyllgor bellach
yn ystyried
- Sut mae proses Ddeisebu yn gweithio
Math o fusnes: Deiseb
Rheswm dros ei ystyried: Busnes y Senedd;
Statws: I'w ystyried
Cyhoeddwyd gyntaf: 25/03/2020